TCMB: Sıkılaşmayla tüketim en çok yüksek gelir grubunda yavaşladı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası “Parasal Sıkılaşma ve Gelir Seviyesine Nazaran Tüketim Harcamaları” başlıklı tahlili Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı. TCMB’de Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından hazırlanan tahlilde nakdî sıkılaşma ve tüketim harcamalarının seyri değerlendirildi.
GELİR KÜMELERİNİN TÜKETİM HARCAMALARI İNCELENDİ
Son periyottaki nakdî transfer düzeneğini daha yeterli anlamak hedefiyle farklı gelir kümelerindeki tüketim harcamaları incelenen tahlilde, sıkı para siyasetinin, hanehalkının tüketim harcamalarını gelir seviyelerine bağlı olarak farklı biçimlerde etkilediği belirtildi.
Analizde, “Tasarruf imkanı daha fazla olan bireylerin yüksek mevduat getirileri sonucu harcamalarını azaltması beklenirken, talebi krediye hassas bireylerin harcamalarının ise yükselen kredi maliyetleriyle yavaşlaması beklenir. Bu yazıda, son periyottaki nakdî transfer düzeneğini daha âlâ anlamak emeliyle farklı gelir kümelerindeki tüketim harcamalarını inceliyoruz.” tabirlerine yer verildi.
Gelir kümelerine nazaran harcama kalıplarının Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Hanehalkı Bütçe Anketi bilgileri ile izlenilebildiği kaydedilen tahlilde, lakin bu bilgilerin yıllık olarak yayımlandığı ve son bilginin 2023 yılına ilişkin olduğu hatırlatılarak, gelir kümelerine nazaran harcamaların vakitli bir halde ve yüksek bir frekansta direkt gözlemlenemediği aktarıldı.
CİRODAKİ YILLIK ARTIŞ GERİLEDİ
İlk olarak, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde yer alan eserlere tüketicilerin yaptıkları harcamaları ve hanehalkı gelirini kullanarak her bir eser için temsili tüketici gelirinin hesaplandığı belirtilen tahlilde, devam eden süreç şöyle anlatıldı:
“Ardından her bir eseri ilgili kesim ile eşleştiriyoruz ve eserlere yönelik talebi ölçmek hedefiyle incelenen periyottaki perakende kesimi ciro ve satış hacmi datalarını kullanıyoruz. Ürün-sektör eşleşmesini ve temsili tüketici gelirini kullanarak perakende alt bölümlerini yüksek, orta ve düşük gelir kümesine hitap eden eserler olarak üç kategoriye ayırıyoruz. Son olarak, kesimlerin cirolarını bu kategorilere nazaran toplulaştırıp gelir kümesi bazlı ciroları ve satış hacimlerini elde ediyoruz.”
Analizde, ciroların vakit içindeki seyri ayrıntılı incelendiğinde, cirolardaki yıllık artışın nakdî sıkılaşmayla birlikte tüm kategorilerde gerilediğinin gözlendiğine işaret edildi.
Söz konusu gerilemenin yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde daha bariz olduğu, sıkılaşmanın başlamasından çabucak evvel 2023 yılının ikinci çeyreğinde yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde yıllık ciro artışının düşük gelir kümesine hitap eden eserlerdeki artışın yaklaşık bir buçuk katı iken mali sıkılaşma ile birlikte her iki eser kümesindeki artış oranlarının benzeri düzeylere gerilediği söz edildi.
YÜKSEK GELİR KÜMESİNE HİTAP EDEN ESERLER DEĞERLENDİRİLDİ
Analizde ayrıyeten, mali sıkılaşma ile birlikte yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde ciro artışlarının düşük gelir kümesine hitap eden eserlerdeki artışın altına indiği, bu durumun bilhassa yüksek gelir kümesindeki hanelerin tasarrufa yöneldiğine işaret ettiği kaydedildi.
Satış hacimlerine bakıldığında da misal bir fotoğrafla karşılaşıldığı belirtilen tahlilde, “Yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerin satış hacmindeki değişim nakdî sıkılaşma öncesinde düşük gelir kümelerindeki yıllık değişimin yaklaşık 3 katı iken sıkılaşma sonrası artış oranları yakın düzeylere geriliyor. Başka bir sözle yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerdeki satışlar, düşük gelir kümesine hitap eden eserlere nazaran nakdî sıkılaşmadan gerçek olarak daha fazla etkileniyor. Lakin cirodan farklı olarak, yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerin satış hacmindeki artış oranı öteki eserlerin bir ölçü üzerinde. Bu müşahede, eser kümelerinin rölâtif fiyatlarında farklılaşma olduğuna işaret ediyor.” sözleri kullanıldı.
Analizde, özetle, mali sıkılaşmayla birlikte tüketim harcamalarının tüm gelir kümelerinde yavaşladığı ve en bariz yavaşlamanın ise mali sıkılaşma öncesinde başka kümelere kıyasla çok daha güçlü seyretmiş olan yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde gerçekleştiği vurgulandı.
