Acil önlem şart: Gençler arasında NEİY yaygınlaşıyor!

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, “Sosyal yardımların, muhakkak bir mühlet eğitim programlarına iştirak ya da mesleksel marifet kazanmaya yönelik faaliyetlerle ilişkilendirilmesi, gençlerin iş gücüne iştirak motivasyonunu artıracaktır. Ayrıyeten staj programlarının yaygınlaştırılmasının yanı sıra iş tecrübesi kazandırmaya yönelik yeni teşvik sistemleri geliştirilmelidir” tabirlerini kullandı.

İTO’dan yapılan yazılı açıklamaya nazaran, İstanbul Ticaret Odası Stratejik Araştırmalar Merkezi (İTOSAM), “İstanbul’da Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne Yetiştirmede Olan Gençler (NEİY)” başlıklı araştırma raporunu yayınlandı.

Araştırma için hem ilgili yaş kümesinden gençler hem de bahsin uzmanları ile yüz yüze mülakatlar gerçekleştirildi. Hazırlanan gereksinim tahlili ve siyaset teklifleri raporunda, “İstanbul’da NEİY olan gençlerin karşılaştığı zorlukların çözülmesi için geliştirilecek siyasetler, gençlerin geleceklerini şekillendirecek ve hem Türkiye’nin hem de İstanbul’un toplumsal ekonomik refahına olumlu katkı sağlayacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu.

TÜİK dataları ışığında tahlillere yer verilen raporda, OECD ülkelerinde 15-29 yaş ortasında NEİY oranlarının ortalaması yüzde 13 iken, bu ülkeler içinde en yüksek NEİY oranına sahip ülkenin yüzde 28 ile Türkiye olduğu belirtti. İstanbul’da NEİY oranının ise yüzde 18,6 düzeyinde olduğu kaydedildi.

Prof. Dr. Mehmet Fatih Aysan’ın proje yürütücüsü olduğu araştırmaya nazaran; İstanbul nüfusunun 2,3 milyonu 15-24 yaş ortasında ve genç nüfus İstanbul nüfusunun yüzde 14,8’ini oluşturuyor. Türkiye genelinde her 3 genç bayandan 1’i ne eğitimde ne de istihdamda yer alıyor.

“NEİY TÜRKİYE’DE GENÇ İŞSİZLİĞİN KIYMETLİ BİR ALT KATEGORİSİNİ OLUŞTURUYOR”

Açıklamada görüşlerine yer verilen İTO Başkanı Şekib Avdagiç, “Raporda da yer aldığı üzere, mülakat bulguları NEİY olan gençlerin karşılaştıkları zorlukları aşabilmeleri için toplumsal dayanak sistemlerinin güçlendirilmesi, eğitim ve istihdam siyasetlerinin tekrar ele alınması gerektiğini ortaya koyuyor. Bu bulguları dikkatle ele almalıyız” tabirlerini kullandı.

Avdagiç, “NEİY Türkiye’de genç işsizliğin değerli bir alt kategorisini oluşturuyor. Ne eğitimde ne istihdamda ne yetiştirmede olma nedenleri ortasındaki başat faktörlerden birinin aile olduğunu görüyoruz. Araştırmamıza katılan bir gencin, ailenin üstlendiği vazifesi ‘en güçlü işsizlik sigortası’ olarak tanımlamasını, üzerinde düşünülmesi gereken bir bahis olarak görüyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

Şekib Avdagiç, “Sosyal yardımların, makul bir müddet eğitim programlarına iştirak ya da mesleksel maharet kazanmaya yönelik faaliyetlerle ilişkilendirilmesi, gençlerin iş gücüne iştirak motivasyonunu artıracaktır. Ayrıyeten staj programlarının yaygınlaştırılmasının yanı sıra iş tecrübesi kazandırmaya yönelik yeni teşvik düzenekleri geliştirilmelidir. Patronların gençleri istihdam etme konusunda daha istekli olmalarını sağlamak için vergi indirimleri, maaş takviyeleri yahut sigorta prim muafiyetleri üzere teşvik düzeneklerinde kapsam ve derinlik artırılabilir” önerilerinde bulundu.

Araştırmada verilen bilgiye nazaran, NEİY kavramı kendi içinde pasif ve faal olarak iki kümeye ayrılıyor. Etkin NEİY kümesindeki gençler; gelir getirici bir işi bulunmayan, lakin iş bulduklarında çalışmaya hazır bireyleri temsil ediyor. Pasif NEİY kümesinde yer alan gençler ise eğitim sürecinde yer almadıkları üzere iş aramadıkları için iş gücüne dahil edilmediklerinden işsiz olarak da sayılmıyorlar.

“AŞIRI MÜDAFAACI EBEVEYNLİK ÇOCUKLARIN DUYGUSAL ÂLÂ OLUŞLARINI OLUMSUZ ETKİLEYEBİLİYOR”

İTOSAM’ın “İstanbul’da Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne Yetiştirmede Olan Gençler” başlıklı araştırma raporunda yer verilen tespitlerden kimileri şunlar oldu:

* En yüksek NEİY oranı yüzde 69 ile hiçbir resmi okulu tamamlamamış olanlar ortasında görülüyor.

* İştirakçiler, eğitim sisteminin gereğince destekleyici olmamasından ve mesleksel yönlendirme eksikliğinden şikayet ederken, iş gücü piyasasına girişte tecrübe eksikliği, düşük fiyatlar ve teminatsız çalışma şartları üzere faktörlerin onları NEİY statüsünde kalmaya ittiğini belirtiyorlar.

* Mecburî eğitim periyodundaki akademik muvaffakiyet seviyesi, bireyin gelecekteki mesleksel ve eğitimsel fırsatlara erişimini belirleyici bir faktör olarak öne çıkıyor.

* Araştırmalar çok muhafazacı ebeveynliğin çocukların toplumsal marifetlerini ve duygusal uygun oluşlarını olumsuz istikamette etkileyebileceğini gösteriyor. “Cam fanusta yetişmek” tabiri, gençlerin inançlı ve korunaklı bir ortamda büyütülmeleri sonucu dış dünyadaki zorluklara karşı savunmasız kalmalarını temsil ediyor.

* Uzman mülakatlarında düşük fiyatlar, olumsuz çalışma şartları ve klasik kadın-erkek rolleri, bayanların iş gücü piyasasına iştirakini sınırlayan temel faktörler olarak ön plana çıkıyor.

* Araştırmalar, toplumsal maharet eksikliğinin, NEİY gençlerini “sosyal dışlanma” ve “akran zorbalığı”na karşı daha açık ve savunmasız hale getirebildiğini ortaya koyuyor.

– “Hazır deneyimli çalışanları en az maliyetle istihdam etme anlayışı gençlerin NEİY olma riskini besleyebiliyor”

* Gençlerin aldığı eğitimleri bir yatırım üzere düşünmek yerine, hazır deneyimli emekçileri en az maliyetle istihdam etme anlayışı gençlerin NEİY olma riskini besleyebiliyor.

* Uzun yıllar çalışarak mesken ya da araç alabilme fikrinden uzaklaşan gençler, hayata daha realist ve sonuç odaklı bakabiliyorlar. Bu durum haliyle tüketim toplumunda gençleri hazza ve statüye dayalı eşyalara sahip olmaya sevk ediyor.

* Toplumsal hayattan izole olmak, bireyin ekonomik ve toplumsal muhtaçlıklarını karşılayamaması sonucunda ortaya çıkarken günümüzde gençler giderek daha çok içe kapanıyorlar.

* İstanbul’un göçmen nüfusu Türkiye’nin öteki vilayetlerine kıyasla epeyce yüksek ve bu durum, NEİY olan göçmen gençlerin toplumsal ve ekonomik hayata iştirakinde çeşitli pürüzlerle müsabakasına neden oluyor.

* Bilhassa mesleksel ve teknik eğitim programlarının yetersizliği, gençlerin mezuniyet sonrası iş bulma hünerlerinin gelişmesini engelliyor ve NEİY kategorisinde yer alma riskini artırıyor.

NEİY OLAN 19 GENÇ YAŞADIKLARINI ANLATTI

Araştırmada NEİY olan 19 gencin görüşlerine de yer verildi. Bunlardan kimileri şöyle:

* Ben en çok aileye, ailede yetiştirilme usulüne bağlıyorum. Biraz daha erken iş hayatına yahut iş hayatına emsal sorumluluklar almaya yönlendirilseydim daha kolay adapte olurdum. (Kadın, lisans, 27)

* Kendi param olsa rahat, özgürce harcayabilirdim. Hesap vermezdim. Bu hususta çok muzdaribim mesela. En azından bir gelirim olsaydı çok düzgün olurdu. Çalışmayı çok düşündüm. Lakin çocuğa bakacak hiç kimse yok. Çocuk okula gidiyor. Konuta geldi, konut boş. Gözüm kesmedi. Yani imkansız benim çalışmam. (Kadın, lise terk)

* Üniversite öğrencisi olduğum için aslında 2-3 ay sonra çıkacak, bırakacak deniliyor. O yüzden hiç almıyorlar. Üniversiteden sonra da yeni mezun olduğum için bize daha evvel çalışmış, en az 2 yıl tecrübeli eleman lazım deyip, okul öncesinden de ret aldım. (Kadın, lisans)

* Boşlukta hissediyorum. İşe yaramaz hissediyorum. Yani hedefim ne, bu dünyaya neden geldim üzere fikirlere kapılıyor insan. (Kadın, ön lisans, 27)

* (Meslek edindirme kursları) Hiç katılmadım, katılmayı düşündüm ancak biraz da para tuzağı üzere. Bu sertifikalar biraz da ‘Şu kadar para ver, sertifikaları doldur’ üzere geliyor bana. Devletin kursları hoş aslında, fiyatsız veriyorlar. (Erkek, lisans, 22)

 “DÜŞÜK BİR FİYATLA ÇALIŞMAKTANSA ÇALIŞMAMAYI TERCİH EDERİM ÜZERE BİR OLGUYA DÖNMÜŞ DURUMDA”

Raporda yer alan uzman görüşlerinden kimileri da şöyle oldu:

* Aile himayesinde olan gençlerin daha çok NEİY statüsüne düştüğünü gözlemliyorum. Cam fanusu kaldırdığımız anda bağışıklıkları yok oluyor. Zorluğu gördüğü vakit vazgeçiyor, irtibat kuramıyor.

* Bugün bizim eğitim ve çalışma ortasındaki link koptuğu an beşerler eğitim hayatında kalmak istemiyorlar. İşte ben üniversite eğitimi alacağım, ne olacak, ne kadar maaş alacağım diye bakıyor erkek çocukları…

* Bize anne baba geliyor, diyor ki benim oğluma iş lazım. Oğlun nerede diye soruyoruz. Meskende, odasından çıkmıyor diyor. Siz iş varsa bana söyleyin, ben kendisine söylerim diyor. İş aramaya bile gelmeyen bir kişiyi biz nasıl işe yönlendireceğiz?

* Süreç içerisinde Türkiye’de başka Avrupa ülkelerinden farklı olarak nitelikli NEİY sorununun çok önemli manada hem ekonomik hem toplumsal maliyeti olacağını düşünüyorum.

* Ülkedeki NEİY’lerin kıymetli bir kısmı, bilhassa okuma düzeyi arttıkça düşük bir fiyatla çalışmaktansa çalışmamayı tercih ederim üzere bir olguya dönmüş durumda.

* Artık bu şahıslara devlet önemli bir eğitim yatırımı yapıyor; ortaokul, lise ve üniversitede. Devlet açısından aslında bu eğitim yatırımının tamamı boşa gitmiş oluyor. Bu, devlet açısından bir kayıp.