Prof. Karasu: Tazminat davalarında doğrudan temyiz yoluna başvurma imkanı getirilmeli
Türkiye’de insan hakları manasında yaşanan en kıymetli sıkıntılardan biri de davaların çok uzun sürmesidir. Mahkemelerin çözmekle yükümlü oldukları dava sayısının çok fazla olması ve dava konusu uyuşmazlıkların özel uzmanlık gerektirmesi nedeniyle uzmanların görevlendirilme mecburiliği, yargılama sürecini çok uzatmaktadır. Bu durum vatandaşların dava açmaları halinde haklarını çok geç elde etmesine neden olmaktadır. Uzun süren yargılama nedeniyle hak sahiplerinin haklarına çok geç kavuşması, onların dava açma azmini de kırmakta ve hak sahipleri dava açmaktan vazgeçmektedir. Adaletin en berbatı geç tecelli edenidir.
Bilindiği üzere birinci derece mahkemeleri ile Yargıtay ortasında misyon yapan Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) öteki ismiyle İstinaf Mahkemeleri kuruldukları günden bu yana tartışılmaktadır. Bu mahkemeler Yargıtay’ın iş yükünü azaltmak ve hak sahiplerinin hakkına daha kısa müddet içinde kavuşması için kuruldu. İstinaf Mahkemeleri istinafta katılaşan davalar açısından bu gayeye hizmet etmekle birlikte, istinaf mahkemelerinden sonra temyiz yoluyla Yargıtay’a giden davalarda yargılama müddetlerinin çok daha fazla uzamasına neden olmaktadır. Pahası genelde yüksek olan tazminat davalarının hem birinci derece mahkeme evresi hem de istinaf evresi çok uzun sürmektedir. Çünkü bu davalar eksper incelemesi gerektirmekte ve birden fazla vakit da bir raporla uyuşmazlık çözülememekte, ikinci heyet raporu ve ek raporlar alınmak zorunda kalınmaktadır. Bilhassa haksız fiil sonucu mağdur olan şahısların bedensel ziyanlarının tazminine ait davaların bir an evvel sonuçlanması çok kıymetlidir. Haksız fiil sonucu sakat kalarak çalışma gücünü kaybeden, ekonomik geleceği sarsılan, vefat nedeniyle dayanağını kaybeden bireylerin uzun süren davaların sonucunu beklemeye tahammülleri yoktur. Gerçekten TBK m. 76, bedensel ziyan görenlerin en kısa mühlet içinde tazminat alacağına kavuşması muhtaçlığını dikkate alarak hâkime, kimi kuralların varlığı halinde istem üzerine davalının ziyan görene süreksiz ödeme yapmasına karar verebileceğini öngörmüştür. Kelam konusu karara nazaran, “zarar nazaran argümanının haklılığını gösteren inandırıcı ispatlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hâkim, istem üzerine davalının ziyan görene süreksiz ödeme yapmasına karar verebilir. Davalının yaptığı süreksiz ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hâkim, davacının aldığı süreksiz ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir”.
Üç dereceli yargılama sisteminin âlâ işlemesi ve davaların makul müddet içinde sonuçlanması için bilhassa büyük kentlerdeki İstinaf Mahkemelerinin daire ve üye sayıları artırılmalıdır. Bu vilayetlerde çok uzun süren istinaf evresinin dört aya düşürülmesi hedeflenmelidir. Bilhassa İstinaf Mahkemelerinde bedensel ziyanların tazmini davalarına bakan dairelerin üye sayısı artırılmalıdır. Bu teklifimiz kabul görmez ise öteki bir tahlil olarak bedensel ziyanların tazmini davalarında istinafa götürülmeden, atlamalı temyiz üzere direkt Yargıtay’a götürme imkanı getirilebilir. Yapılacak bir düzenleme ile belirli bir pahanın altındaki tazminat davalarına eskisi üzere yeniden istinaf yoluna başvurma zaruriliği getirilmeli ve bu davalar istinaf mahkemesinde kesinleşmelidir. Fakat kıymeti itibariyle istinaf mahkemesinde aslında kesinleşmeyen, münasebetiyle istinaftan sonra temyize tabi olan tazminat davaları için istinaf yoluna başvurmadan direkt Yargıtay’a götürme imkanı getirilmelidir. Yapılacak bu değişikliklerle birlikte Yargıtay’ın ilgili dairelerinin üye sayıları da artırılırsa davaların çok daha kısa müddetlerde sonuçlanması sağlanacaktır.
